Urodziła się 31 maja 1931 roku w Ciechanowcu jako córka Zygmunta Mantury i Julii ze Szczepańskich. Mieszkała w Ciechanowcu do 13 kwietnia 1940 roku, kiedy to została wraz z matką i młodszym rodzeństwem wywieziona na 6 lat do Kazachstanu. O pobycie w Kazachstanie napisała 1996 roku w opowiadaniu Słodkie mleko i gorzkie wspomnienia (O dzieciństwie w Kazachstanie), które ukazało się w Studia Literaria Polono-Slavica w tomie 2 zatytułowanym Literackie świadectwa zniewolenia.

W Kazachstanie rozpoczęła naukę i jak powiedziała w wywiadzie z 2011 roku: "Obok języka polskiego, którym porozumiewaliśmy się w domu, rosyjski stał się drugim językiem komunikacji". Po powrocie do Polski w maju 1946 roku uczyła się w szkole w Ciechanowcu. W 1949 roku, po zdaniu tzw. "małej matury", do której przygotowywała się eksternistycznie, przerabiając w 2 lata 4 letni program, została przyjęta do Prywatnego Liceum Drogistowskiego w Warszawie przy ul. Górnośląskiej, które ukończyła w 1951 r. już po upaństwowieniu szkoły.

Mimo zdanych egzaminów nie została przyjęta na studia medyczne, odmówiono jej też przyjęcia na inne kierunki, podjęła więc w 1952 roku decyzję o rozpoczęciu studiów rusycystycznych na Wydziale Filologicznym Uniwersytetu Warszawskiego, gdzie 1956 roku uzyskała tytuł magistra. Jeszcze jako studentka w 1953 roku rozpoczęła pracę naukowo-badawczą w Pracowni Języka Rosyjskiego Instytutu Polsko-Radzieckiego w Warszawie po jego reorganizacji w 1957 r. i przeniesieniu pracowni naukowych do Zakładu Słowianoznawstwa PAN kontynuowała pracę na stanowisku asystenta. W roku 1974 uzyskała stopień naukowy doktora nauk humanistycznych na podstawie pracy Imiesłowy w rosyjskiej gwarze starowierców mieszkających w Polsce, opublikowanej w 1976 roku, a habilitowała się w 1991 roku na podstawie rozprawy Funkcje składniowe bezokolicznika w gwarze pskowskiej i w gwarze Rosjan-starowierców mieszkających w Polsce. (Studium porównawcze), wydanej już w 1982 roku. Nominację profesorską uzyskała w 1998 roku.

Zainteresowania naukowe prof. Ireny Maryniakowej obejmują kilka dziedzin językoznawstwa rusycystycznego i polonistycznego. Po pierwsze - prace leksykograficzne, po drugie systemy gramatyczne języka rosyjskiego i polskiego, po trzecie rosyjską gwarę staroobrzędowców zamieszkałych w Polsce, po czwarte badania dialektologiczne pogranicza polsko-wschodniosłowiańskiego, po piąte opracowanie materiałów archiwalnych dotyczących Polaków w Związku Radzieckim.

Badania prowadzone przez prof. I. Maryniakową zaowocowały opublikowaniem ponad 100 prac naukowych, w tym kilkunastu pozycji książkowych. Według znawców przedmiotu do jej największych osiągnięć leksykograficznych należy współautorski Wielki słownik rosyjsko-polski (z A. Mirowiczem, I. Dulewiczową i I. Grek-Pabisową), który w latach 1970-2004 miał osiem wydań w Polsce i kilka w Rosji. Wydanie trzecie, poprawione i uzupełnione liczyło 240 arkuszy wydawniczych. O wielkiej wartości i popularności tego słownika zadecydowała jego przemyślana koncepcja, właściwy dobór materiału i wspaniała znajomość języka rosyjskiego autorów (w wypadku Profesor Maryniakowej wpłynął na to m.in. jej sześcioletni pobyt w Kazachstanie). Należy jeszcze wymienić dalsze współautorskie prace leksykograficzne, jak dotyczący języka staroruskiego Indeks a tergo do Materiałów do Słownika języka staroruskiego I. I. Srezniewskiego (pod kier. A. Obrębskiej-Jabłońskiej, 1968) i dotyczący języka gwarowego (z I. Grek-Pabisową) Słownik gwary starowierców mieszkających w Polsce (1980).

Wśród najważniejszych prac dotyczących systemu gramatycznego języka rosyjskiego i polskiego wymieniana jest nowatorska Gramatyka konfrontatywna rosyjsko-polska. Morfologia ze słowotwórstwem (1993), dająca opis zjawisk językowych w obu językach, uwzględniający również środki gramatyczne sformalizowane tylko w jednym z opisywanych języków, które w tradycyjnych opracowaniach dla języka niewykazującego formalizacji były zazwyczaj pomijane. Poza tym zagadnieniom systemu gramatycznego zarówno w rosyjskim języku literackim, jak i w jego gwarach poświęciła kilka osobnych opracowań.

Rosyjska gwara staroobrzędowców zamieszkałych w Polsce stanowi przedmiot m.in. rozprawy doktorskiej o imiesłowach, a rozprawa habilitacyjna o funkcjach bezokolicznika, jest tematem współautorskiego Słownika gwary starowierców mieszkających w Polsce (1980) oraz licznych artykułów przynoszących opisy konkretnych zjawisk gramatycznych mowy starowierców i opisy gwary w ujęciu historycznym i socjolingwistycznym. Prace dotyczące języka staroobrzędowców przyniosły jej duże uznanie u naukowców zajmujących się tą problematyką, co znalazło wyraz w licznych zaproszeniach na konferencje międzynarodowe poświęcone tej tematyce i na obecność przedstawicieli dziewięciu państw na konferencji zorganizowanej przez prof. I. Maryniakową w Polsce w 1992 roku.

Profesor Maryniakowa zajmowała się unikatową dokumentacją z Archiwum Delegatury Polskiego Czerwonego Krzyża w Moskwie. Na podstawie tych materiałów opracowała (wspólnie z Dorotą K. Rembiszewską) bazę danych zawierającą 5368 biogramów Polaków i przedstawicieli innych narodowości pochodzących z ziem polskich, przebywających w więzieniach, łagrach obozach i na zesłaniu w ZSRR, którzy w latach 1920-1937 sami korespondowali z Delegaturą Polskiego Czerwonego Krzyża w Moskwie. Wraz z unikatową dokumentacją Archiwum Delegatury Polskiego Czerwonego Krzyża w Moskwie prof. I. C. Maryniakowa otrzymała materiały Archiwum Prokuratury miasta Archangielska, nad którymi obecnie pracuje.

Badania dialektologiczne pogranicza polsko-wschodniosłowiańskiego podjęte po uzyskaniu habilitacji objęły kilka dziedzin, jak: osiemnastowieczny materiał gwarowy występujący w pracach ciechanowieckiego przyrodnika ks. K. Kluka, północno-wschodnia polszczyzna kresowa, której poświęciła dwie współautorskie publikacje książkowe oraz liczne artykuły, związki gwar Podlasia i północno-wschodniego Mazowsza z polszczyzną dawnych kresów północno-wschodnich, a zwłaszcza gwary wschodniosłowiańskie na Białostocczyźnie.

W ten nurt badań wpisały się badania nad językiem używanym dawniej i dziś w Ciechanowcu. Publikacje na ten temat to:

• Wpływ ruszczyzny na język ludności Ciechanowca i okolic [w:] Język i jego odmiany w aspekcie porównawczym, Wrocław 1986
• Uwagi o języku pism księdza Krzysztofa Kluka - przyrodnika z Ciechanowca [w:] Studia językowe z Białostocczyzny. Onomastyka i historia języka, red. I. Maryniakowa, E. Smułkowa, Warszawa 1989
• Zaimek się wykładnikiem nieokreśloności. (Na materiale tekstów Krzysztofa Kluka i współczesnej gwary Ciechanowca i najbliższej okolicy), Studia z Filologii Polskiej i Słowiańskiej, t. XXVII, Warszawa 1991
• Mikrotoponimia Ciechanowca [w:] Polszczyzna Mazowsza i Podlasia, część VII. Antroponimia i toponimia Mazowsza i Podlasia, Łomża 2004, Ciechanowiecki Rocznik Muzealny, t. VI, Ciechanowiec 2010 oraz www.ciechanowiec.pl
• Mowa ludności Ciechanowca i okolicy dawniej i dziś [w:] Ciechanowiecki Rocznik Muzealny, t. V z. 2, Ciechanowiec 2009
• Ksiądz Krzysztof Kluk w opracowaniach leksykograficznych XIX w. [w:] Anna ks. Jabłonowska i ks. Krzysztof Kluk - ludzie, którzy wyprzedzili swoją epokę, Ciechanowiec 2011
• Słownik dawnej mowy mieszkańców Ciechanowca i okolicznych wsi na Podlasiu, Łomża 2011

Prof. Irena Maryniakowa jest członkinią Komisji Dialektologicznej przy Komitecie Językoznawstwa PAN, Polskiego Towarzystwa Językoznawczego, Łomżyńskiego Towarzystwa Naukowego im. Wagów, Białostockiego Towarzystwa Naukowego, Towarzystwa Naukowego Societas Scientiarum Klukoviana et Jablonovianae w Ciechanowcu i ciechanowieckiego oddziału Związku Sybiraków. Wraz z innymi członkami Koła Związku Sybiraków w Ciechanowcu prof. Irena Maryniakowa była inspiratorką stworzenia w 1999 roku w Muzeum Rolnictwa im. Ks. K. Kluka ekspozycji pn. Izba Sybiracka, w której znalazły się też pamiątki z pobytu w Kazachstanie, przekazane przez nią do muzeum.

Wkład prof. Ireny Maryniakowej w lokalną kulturę i badanie dziedzictwa regionalnego doceniła Kapituła Nagrody i Medalu Zygmunta Glogera i przyznała w 2009 r. nagrodę II stopnia za badania dialektologiczne pogranicza polsko-wschodniosłowiańskiego.

Rada Miejska w Ciechanowcu na posiedzeniu w dniu 4 czerwca 2014 roku nadała prof. dr hab. Irenie Cecylii Maryniakowej tytuł Honorowego Obywatela Ciechanowca.